Haberler

İstanbul Medeniyet Üniversitesi Ben-Anlatıları Merkezi (BAMER) ve Berlin Freie Üniversitesi ortaklığında düzenlenen Osmanlı Literatüründe Ben-Anlatıları Sempozyumu ara dönem toplantısı, 13 Aralık 2024 tarihinde dünyanın farklı üniversitelerinden gelen akademisyenlerin sunumlarıyla İMÜ Ziraat Bankası Kütüphanesi Toplantı Salonunda gerçekleştirildi.  

Sempozyum, Prof. Dr. Selim Karahasanoğlu’nun “Osmanlı Ben-Anlatıları: Alman Arşiv ve Kütüphanelerinden Faydalanmak” başlıklı açılış konuşmasıyla başladı. Prof. Dr. Karahasanoğlu, Almanya’nın Münih, Gotha, Berlin ve Tübingen gibi farklı şehirlerindeki kütüphanelerde karşılaştığı ve inceleme fırsatı bulduğu el yazmalarından bahsetti. Yürütücüsü olduğu “Osmanlı Literatüründe Ben-Anlatıları: Envanter, Analiz (1500-1800)” isimli TÜBİTAK 1001 projesinin envanterine katkı sağlayacak verilerle karşılaştığını belirten Prof. Dr. Karahasanoğlu, bu kaynakları İMÜ BAMER araştırmacılarıyla da paylaştı.

Açılış konuşmasında, sempozyumdaki panel ve katılımcıların kısa tanıtımının ardından ilk panel Prof. Dr. Christoph K. Neumann’ın oturum başkanlığıyla başladı. “Almanya’da Berlin, Halle ve Gotha kütüphanelerinde bulunan Osmanlı Ben-Anlatıları” konulu ilk panel Christoph Rauch’un, “Berlin Devlet Kütüphanesi’nin Osmanlıca Koleksiyonunda Seyahatnameler, Mektuplar ve Ben-Anlatıları Nasıl Keşfedilebilirler?” bildirisiyle başladı. El yazmalarının kataloglanması ve dijitalleştirilmesindeki sürece değinen Rauch, Qalamos portalındaki indeksleme sayesinde Alman kütüphanelerindeki el yazması materyallere kolaylıkla ulaşılmasının mümkün olduğunu aktardı. Panelin ikinci bildirisi, Doç. Dr. Güler Doğan Averbek’in “Aşık Çelebi’nin Berlin Kütüphanesi’nde Bulunan Yayınlanmamış Bir Risalesindeki Serzenişleri” üzerineydi.  Bildiride Berlin Devlet Kütüphanesi Şark Yazmaları Koleksiyonu’nda Aşık Çelebi’nin kaynaklarda yer almayan ve bugüne kadar yayınlanmamış olan risalesinin muhteviyatı incelendi. Panelde Dr. Öğr. Üyesi Metin Aydar ve Dr. Canan Torlak Emir tarafından “Halle’deki Francke Vakıfları Koleksiyonunda Bulunan Rûz-nâme-i Muhtasar [Kleines Tagebuch]” adlı bir eser incelendi. 1683 Viyana Kuşatması’na katılan bir Osmanlı askeri Za‘îmî Mehmed Gölevî’nin kişisel ve kolektif hafızaya dair yazdığı notları içeren bu eser, gerek içerdiği kişisel bilgiler gerekse 17. yüzyıla ait olması sebebiyle önemini korumaktadır. Oturumun son bildirisinde İbrahim Halil Ayten “Gotha’da Ben-Anlatıları: Yuhannâ Fînân Defteri ve Yusuf Havvâ veled-i Anton Butrus el-Mârûnî’nin Mektupları” konusuna yer verdi. Bildiride 1718-1786 yılları arasında Fînân ailesinin not ve kayıtları ele alındı.

Prof. Dr. Cemal Kafadar’ın başkanlığında başlayan ikinci panelde Doç. Dr. Gülşah Taşkın “Bir 16. yüzyıl Osmanlı Şairinin Perspektifinden Frengistan’da Esaret Günleri: Hindî Mahmûd ve Sergüzeşt-nâme-i Hindî Mahmûd” isimli eseri üzerine bir sunum yaptı. Sunumda, eser hakkında genel bilgilerin yanı sıra şairin metninde yer alan “ben” ve “öteki” inşasına yer verildi. Dr. Öğr. Üyesi Metin Aydar ve Dr. Jekaterina Merkuljeva ise Dresden’de bulunan Lehçe-Osmanlıca Mükaleme kitabı üzerine yaptıkları sunumda esir sorgu metinlerinin ben-anlatıları sahasına nasıl hizmet ettiğini gösterdiler. Bu bağlamda panelin son oturumunda Barbaros Köksal, “Bavyera Devlet Arşivlerinden Savaş Tutanaklarına Göre Esir Osmanlı Askerlerine Bir Bakış” başlığıyla bu türdeki metinlerin bir ben-anlatı unsuru olup olmayacağı hususunda önemli bir tartışma başlattı.

Sempozyumun son paneline başkanlık eden Prof. Dr. Barbara Kellner-Heinkele’nin oturumunda bir sefire, bir keşişe, bir şeyhe, bir kadına ait Ben-Anlatıları üzerine dikkat çeken sunumlar yer aldı. Prof. Dr. Tülay Artan “28 Mehmed Çelebi’nin Şehrezuri’nin Resail fi’ş-Şecereti’l-ilahiyye fi ulumi’l-hakaiki’r-rabbaniyye’sinin Bir Bölümünü Çevirmesinin Nedenleri” üzerine bir sunum gerçekleştirdi. Doç. Dr. Elif Bayraktar Tellan, “18. Yüzyıla Ait Rumca Bir Osmanlı Ben-Anlatısı: Konstantinos Kaisarios Dapontes’in Eseri” başlıklı sunumuyla Dapontes’in İstanbul’da geçirdiği esaret döneminin ardından eşini ve bebeğini kaybetmesiyle keşiş olarak devam ettiği yeni hayatını konu alan bu eserin bir ben-anlatı ürünü olduğu vurguladı. Dr. İsa Uğurlu ise “Hiyerarşi Kalkınca Samimiyet Doğar: Benliğin İzini Sufi Mektupları Yoluyla Şeyh Murad Buhari ile Damadzade Ebulhayr Ahmed arasındaki Mektuplaşma” başlıklı sunumunu gerçekleştirdi. Üçüncü panelin son sunumunda Dr. Vildan Türkan “Unutulmuş Bir Osmanlı Aktivisti: Naciye Hurşit Hanım”a yer vererek Osmanlı’nın öncü kadınlarından birinin şahsi ve sosyal dünyasına ışık tuttu.       

Sempozyumun sonunda Prof. Dr. Elke Hartmann başkanlığında tertiplenen yuvarlak masa toplantısında Dr. Christiane Cyzgan, Prof. Dr. Barbara Henning ve Prof. Dr. Suraiya Faroqhi sempozyuma ve “Osmanlı Ben-Anlatıları” sahasına yeni fikirler kazandıracak değerlendirmelerini paylaştılar. Osmanlı ben-anlatılarının mevcut Osmanlı tarihyazımına kazandırdığı yeni perspektiflere değinildi. Program, 14 Aralık 20224 Cumartesi günü düzenlenen Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi gezisinin ardından sona erdi.